Van poep en plas

Overal in Rusland zitten ze. De toiletdames. In de parken in het centrum van Moskou. Bij de ingang van een metrostation. Her en der in een Moskouse buitenwijk. Op een pleintje ergens in een stad ergens in de Kaukasus of in Siberië. Voor een kleine en een grote boodschap kan iedere Rus altijd bij ze terecht.

Ook nu, terwijl ik van een biertje hap en uitkijk over de Yenize rivier, zie ik zo’n dame zitten. Zoals bijna altijd, ook deze is zwaarlijvig. Vanonder haar karakteristieke outfit, een oude te ruim zittende bloemetjesjurk, steken haar dikkige benen en haar opgezwollen voeten. Witte sokken en kleurige pantoffels zorgen ervoor dat deze nooit koud zullen zijn. Haar moede hoofd ondersteunt ze met haar forse handen. Blijkbaar is de dag lang en zwaar geweest. Heb haar al een tijdje in de gaten en het is duidelijk dat het niet bepaald storm loopt bij haar toiletten. Het is dan ook al tegen elven in de avond, en met uitzondering van wat jong geliefden is het stil op de kade. Bovendien, de concurrentie is hevig want een aantal honderden meters verderop zie ik een andere dame, hetzelfde identieke product aanbieden.

Zo’n Russisch toilet valt het best te vergelijken met toiletten die in Nederland vaak op bouwplaatsen staan of bij drukbezochte evenementen worden geplaatst. Een plastic hok, meestal fel blauw gekleurd, met daarin een soort van imitatietoilet. Even groot als thuis, met een identieke toiletbril ook. Alleen doortrekken behoort niet tot de mogelijkheden. Daarom is het aan te bevelen niet in de pot te kijken. Want daar ligt een kubieke meter menselijke ontlasting. Maar iedere keer dat ik gebruik maak van zo’n toilet kijk ik evengoed. En iedere keer vraag ik mezelf weer af waarom? Op gevoel mik ik immers het meeste ook wel door het gat. Maar als aangetrokken door een magneet blijft mijn blik omlaag gericht. Is dit obscure zelfkastijding? Of een ziekelijke drang naar ranzigheid? Of gewoon standaard menselijke reflexen?

In Rusland staan er vaak drie of vier van deze toiletten netjes naast elkaar. En vaak dient een ervan als kantoor voor de toiletdame. ‘s Winters zit ze daar, dik ingepakt, urenlang. Bij haar voeten brandt een kacheltje. De deur heeft ze op een kier om te voorkomen dat klanten onbetaald gebruik maken van haar diensten. Maar vanavond is dit alles niet aan de orde. Deze toiletdame zit in jurk en met pantoffels op een witte tuinstoel in de zwoele Siberische zomeravond.

Om haar uit haar dagdroom te helpen, besluit ik haar toilet eens te gebruiken. Hoe raar het ook mag zijn dat overal in Rusland toiletdames op straten en pleinen zitten, hun aanwezigheid bij de toiletten is wel degelijk een godsgeschenk. Eerder vandaag namelijk, toen ik per bus op weg was van Abakhan naar Krasnoyarsk, moest ik noodgedwongen gebruikmaken van een toilet zonder toezichthoudster. Ergens aan de kant van de weg, achter wat winkeltjes en kebab tentjes. Nog voor het binnentreden, wist ik al dat de ranzigheid hier grandioos zou zijn. De walmende geur die me tegemoet kwam, vertelde me dit. Maar ik had geen andere keuze. Want na drie uur hobbelen achter in een bus, was de roep der natuur dusdanig dat ik wel moest toegeven. Met mijn neus en oren dicht, betrad ik de ruimte. Mijn ogen moest ik wel openhouden, om te voorkomen dat ik in een gat zou vallen of in een drol zou stappen. Helaas, de geur bleek slechts een karige indicatie van de werkelijke toestand. Zelfs aan de muren zag ik stront! En een boel ook! Hoe doen mensen toch zoiets? En vooral waarom? Dat de coördinatie niet altijd dusdanig is dat de gehele behoefte precies in het daarvoor bestemde gat belandt, kan ik nog wel begrijpen. Maar tegen de muur poepen? Of is het een zaak van tegen de muur gooien? Hoe dan ook, het is je reinste zwijnerij.

En zo nam ik me vanmiddag voor het werk van de toiletdame naar behoren te waarderen. Voor een luttel aantal roebels zorgt zij er immers voor dat ik in een alleszins redelijk schoon toilet mijn behoefte mag deponeren. En mocht ik eindelijk eens leren niet naar beneden te kijken dan zou ik zelfs de illusie kunnen hebben thuis te zijn.